فضاهای باز و نیمه باز

فضاهای باز و نیمه باز چگونه هستند؟ ما در این مقاله از سری مقاله های آموزش معماری قصد داریم به توضیح و بررسی کامل فضاهای باز و نیمه باز و بسته بپردازیم و ویژگی هر کدام را مشخص کنیم. طراحی یک خانه مسکونی با طراحی فضاهای داخلی، حجم آن ها ، محوطه و حیاطی که آن را در بر می گیرد کامل می شود! معمار از همان ابتدای کار به طراحی محوطه پیرامون بنا و فضاهای باز و نیمه باز توجه خواهد داشت. نحوه تعریف رابطه فضاهای داخلی با فضاهای باز و نیمه باز بر کیفیت و عملکرد آنها تأثیر زیادی دارد.

[lwptoc]

فضای باز:

به صورت کلی فضا های باز به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می شوند.

فضای باز خصوصی: در ارتباط با محیط خصوصی خانواده و در رابطه ای منطقی با آشپزخانه و نشیمن قرار دارد.(استفاده از گیاهان، درختان، گل کاری، آلاچیق، چراغ، حوض و فواره و… بر غنای فضاهای باز خصوصی می افزاید.)

فضای باز عمومی: معمولا در محیط عمومی و در جبهه ای از ساختمان واقع می شود که در سمت خیابان یا کوچه عمومی است.

استفاده از گیاهان، درختان، گلکاری، آلاچیق، چراغ، حوض و فواره بر غنای فضاهای باز خصوصی می افزاید.

در فضای باز خصوصی افراد خانواده کارهایی چون استراحت، بازی کودکان، برخی آشپزی ها، خشک کردن لباس، دور همی ها، نگهداری حیوانات خانگی ، پارک ماشین، شنا در استخر و… انجام می شود. مکان یابی فضای باز و همچنین انتخاب نوع درختان و پوشش گیاهی با توجه به اقلیم منطقه انجام می گیرد. به طور معمول طراحی فضای باز در خانه ها به سه صورت می باشد: در مقاله دکوراسیون خانه ی کوچک میتوانید اطلاعات زیادی دربارعی اقلیم و نوع چیدمان خانه ها کسب کنید.

1. در خانه های شمالی در حد فاصل خانه و معدن قرار می گیرند!
2. در خانه های جنوبی افراد مستقیما از معابر عمومی وارد خانه می شوند و حیاط به صورت خصوصی به دور از رفت و آمد است، بعضی وقت ها هم فضای باز در پیرامون خانه طراحی می شود، مثل خانه های ویلا یی!
3. در معماری سنتی ایران خانه ها یی که به صورت کوشک طراحی می شدند از این الگو پیروی  می کردند و ساختمان در وسط فضای باز قرار می گرفت.

توجه به مسئله هایی چون ابعاد و تناسب ها زمین، نحوه و مکان استقرار بنا، نوع باغچه بندی ها، حل مسئله اِشراف دید همسایگان برای راحتی اهل خانواده ، وضعیت اقتصادی و فرهنگی خانواده به طراح در خصوص ارائه پاسخ های تخصصی برای بالا بردن کیفیت حیاط کمک می کند!

پیشنهاد ما: مطالعه معماری داخلی ساختمان چیست؟

عناصر تشکیل دهنده فضای باز:

1.  کف
2. جداره ها
3. پوشش گیاهی
4. مبلمان

فضای نیمه باز:

حد فاصل بین فضا های بسته و فضاهای باز را به عنوان فضای ارتباط دهنده این دو شناخته می شود. مجموعه عناصری که کاربرد اصلی آن ها جدا نگه داشتن فضای باز از فضای سر پوشیده بنا محسوب می شود، تحرک فضایی قابل ملاحظه ای را در کار تلفیق فضای داخلی و خارجی به عهده دارند. بهترین مثال این گونه فضا ها در معماری سنتی «ایران» است .

فضاهای نیمه باز در حد فاصل فضاهای بسته و باز واقع شده و محل اشتراک آنها می باشد. در آنجا ضمن در امان بودن از تابش زیاد خورشید یا بارش برف و باران می توان در کنار فضای باز نظاره گر منظره های زیبا بود. فضاهای نیمه باز در مجاورت سایر فضا ها، عملکردهای متناسبی را به خود می گیرد. به عنوان مثال:

بالکن اتاق خواب، محل مناسبی برای نشستن، مطالعه کردن و تماشای منظره های اطراف است و ایوان کنار نشیمن که مشرِف به حیاط خصوصی است امکان دور هم جمع شدن و غذاخوردن را در فصل مناسب سال به افراد خانواده می دهد؛ از این رو ابعاد آن در قسمت های مختلف خانه متفاوت و متناسب با عملکرد آن خواهد بود. در دوره ی بسیار کاربردی طراحی نما میتوانید با انواع فضا ها آشنا شوید.

سقف ایوان و بالکن امکان ایجاد ســایه را برای پنجره های دیوار به وجود خواهد آورد و معمولا عمق آن ها طوری در نظر گرفته می شود که مانع عبور نور زیاد خورشید به داخل شوند. الگوی حیاط مرکزی که در خانه های مناطق مرکزی ایران ساخته می شدند، نمونه های بسیار خوبی  از طراحی همساز با اقلیم می باشند. در برخی از آن ها در اطراف حیاط مرکزی، بنا به صورت دو طبقه ساخته شده و فضای باز به صورت گودال باغچه در طبقه هم کف قرار می گیرد!

فضای بسته:

در معماری ایران فضای بسته بیشتر در جواب گویی به نیازهای کاربردی قابل لمس عرضه می شود. نظم دادن به فضای داخلی از ویژگی های زیاد و متفاوتی پیروی می کند. پیروی از سلسله مراتب و روابط موجود بین فرد و گروه و مسائل زیست محیطی مانند  نور، تهویه و … شرایط  شهر و بسیاری از موارد دیگر در خلق ترکیب حجمی یک فضای بسته دخالت دارند.

در مجموعه فضاهای بسته معماری سنتی، همیشه نقطه یا نقاطی به عنوان قلب و مسیر یا مسیر ها یی به عنوان محور فضایی قابل تشخیص می باشد. این محورهای فضایی شخص را از لحظه ی ورود به فضا هدایت می کنند و در قسمت آخر به قلب (قطب) بنا می رسانند!
فضای معماری سنتی در طول حرکت شخص در فضا، تغییر شکل فضا را به گونه ای مطرح می کند که از آنچه شخص یک لحظه بعد در پیش روی دارد مطلع بوده و شناخت داشته باشد. این عمل نه تنها از معرفی فضایی، بلکه از طریق ارائه عنصرهای معروف که در طول مسیر حرکت قرار گرفته صورت می پذیرد.

عناصر تشکیل دهنده فضای بسته:

1. سقف
2. کف
3. جداره ها

کلام آخر:

با توجه به فضاهای نیمه باز و باز از گذشته تا به حال این نتیجه حاصل می شود که نقش آن ها در سازماندهی انواع فضا ها و ارتباط بین آن ها کم و کمتر شده و نتیجه ی آن این است که بسیاری از فعالیت هایی که در این فضا ها اتفاق می افتاده یا از بین رفته یا بستری مناسب برای فعالیت های مورد نظر فراهم نمی شده است. که در مقاله اصول معماری در اقلیم گرم و خشک به انواع فضا ها اشاره شده است .این در حالی است که گذشته ها این فضا ها نقش مؤثری در تعاملات اجتماعی افراد خانواده و بروز شیوه زندگی و رفتارهای متناسب با فرهنگ ایرانی– اسلامی داشته و شاید امروز بخشی از تلاش طراحان و معماران باید معطوف به احیای این فضا ها و زنده کردن آنها به منظور کیفیت بخشی به زندگی امروزی باشد.